In de 21ste eeuw kwam er een nieuw perspectief op onze dierlijke aard. Mensen zijn zoogdieren die in groepen leven. Zogen betekent vrijwel altijd samenwerking. het moederdier en het jong zijn immers kwetsbaar gedurende de zoogperiode. Anderen moeten helpen met zorgen, met zorgen voor voedsel, met het zorgen voor veiligheid. Zogen betekent ook dat de moeder in staat moet zijn te reageren op de noden van haar kwetsbare jong. Ze moet die noden "begrijpen" wil ze het jong succesvol grootbrengen. waarschijnlijk heeft dat bijgedragen aan de ontwikkeling van spiegelneuronen.
Steeds meer veronderstellen biologen en breinwetenschappers dat we onze empathie, altruïsme, coöperatie en gevoel voor rechtvaardigheid evolutionair ontwikkeld hebben naast of bovenop onze drang tot concurrentie. Het huidige inzicht is dus dat we meer een duale natuur hebben. Liefde naast macht.
Macht wordt in het dierenrijk natuurlijk uitgeoefend door plat geweld. Spierkracht wint. De kosten en risico's van geweld zijn echter groot: energieverlies, letsel en zelfs dood zijn het gevolg. Daarom is het efficiënter om je machtsverhoudingen te stabiliseren in een orde, de pikorde. Voor de goede orde moet je macht vertonen en eventueel dreigen met geweld tegen overtreders van de orde. Dan maar hopen dat de ander zo geïmponeerd is dat hij liever vlucht dan vecht, en het hazenpad kiest. Dat doen dieren door hun nekharen overeind te zetten, hun borst vooruit, hun staarten te zwiepen, harde geluiden te maken, op hoge poten lopen, hun geurvlag af te geven, hun tanden te laten zien, de ander totaal te negeren, etc. Je maakt je als machtige, als dreiger, zo groot en imponerend mogelijk (boodschap: als het op vechten aankomt win ik en verlies jij, dus begin er maar niet aan).
Wil je in een groep leven dan moet je binnen de groep dat geweld en ook dat vluchten een beetje binnen de perken houden, anders zijn de kosten van het leven in de groep te hoog. Dat betekent dat er ook signalen moeten zijn om je te schikken onder de machtigen, je te "onderwerpen". Signalen om aan te geven: jij kan winnen, dat weet ik, ik ben bereid om mij aan jou te onderwerpen, desnoods vlucht ik. Je trekt je staart tussen de benen, je gaat liggen en toont je keel, je kruipt, gaat uit de weg, laat de ander het voedsel, je vlooit de hogere, of slaat bedreigers voor hem neer. Je maakt je zo klein en kwetsbaar mogelijk in de ontmoeting (boodschap: ik ben geen bedreiging, ik zou niet durven en niet kunnen).
Gelijken die elkaar ontmoeten hebben ook zo hun rituelen: kwispelen, snuffelen, vriendelijke geluidjes maken, aanrakingen, etc.
In de groep is het rustiger, en dus efficiënter, als de orde helder is. Orde betekent dat de status van de deelnemers duidelijk is, dat voorkomt gevechten. Veel zoogdieren die in groepen leven kennen daarom uitgebreide begroetingsrituelen. Die hebben tot doel om de pikorde in de groep te bevestigen. Die orde is natuurlijk niet voor eeuwig, dus er is regelmatig even een check: kent iedereen zijn plaats, zit iedereen nog op zijn plaats of zijn er dreigende verschuivingen?
Dat lijkt eigenlijk wel heel erg op hoe wij mensen dat doen. u herkent waarschijnlijk wel wat van de begroetingsrituelen uit de kantoorpraktijk. Ooit een ontmoeting tussen DG's van twee departementen aanschouwd? Wij hebben voor officiële ontmoetingen protocollen, zodat er geen gênante, onduidelijke situaties ontstaan tussen machthebbers.
Herinnert u zich de ontmoeting tussen Obama en Sarkozy nog? Sarkozy had speciaal voor deze gelegenheid twee ongelijke stoelen laten maken. De zijne met een hoger kussen, zodat op het oog bijna leek of Obama en hij even groot waren in plaats van ruim 30 centimeter verschillen in lengte.
Onzeker over hoe uw plek in te nemen? Hier zijn wat tips:
| Fake it, till you make it! (regie aanwijzingen bij een statusspel) | |
Hoog, Dominantie
Gedrag bij hoge status |
Laag, Ondergeschiktheid
Gedrag bij lage status
|
Veel ruimte innemen
Voeten naar buiten
Grote gebaren, van lichaam af
Handen zijn rustig of ondersteunen met brede gebaren
Hoofd stil tijdens spreken
Kin omhoog
Hoofd recht
rug recht
Lange en diepe adem, leidt tot hoger volume en lagere toon
Lange "euh" mmm", of stilte midden in zin
Negeren of strak aankijken
Wordt bevestigd
Wordt bediend
Haalt uit
Forse pas
Bepaalt waarom gelachen wordt
Wordt gegroet
Verleent toestemming (ook als dat niet gevraagd wordt), zet geurvlag op producten in de vorm van parafen, aantekeningen, etc.
Kiest positie (bijvoorbeeld in de vergaderruimte), bepaalt het domein
Bepaalt de dresscode en mag straffeloos “underdressed” zijn |
Weinig ruimte innemen
Voeten naar binnen
Kleine gebaren, naar lichaam toe
Schokkerige beweging
Friemelen, handen niet stil kunnen houden
Hoofd bewegen tijdens spreken
Kin omlaag
Hoofd schuin
rug gebogen
Korte en hoge adem, leidt tot lager volume en hogere toon
Korte stotende euhs, aan begin en midden zin
Kort oogcontact, afwenden ogen
Bevestigt, knikt als de ander spreekt,
Verzorgt, draagt aan, schenkt in
Incasseert
Dribbelen
Lacht om de grapjes van de hogere (ook de niet leuke)
Groet,
Vraagt om toestemming, instemming en goedkeuring
Laat zich een plaats wijzen, wacht af
Liever “overdressed” dan “underdressed”
|
Wat wij heel grappig vinden is als er "statusvergissingen" of verwisselingen zijn, kijk maar eens naar de burgemeester en wethouder van Juinen. Humor gaat altijd over het doorbreken van verwachtingspatronen. Al lijken we in Nederland niet zo te hechten aan status, kennelijk hebben we (onbewust) heel duidelijke beelden over de orde.
http://www.youtube.com/watch?v=q02zxbxKpLs&feature=relmfu
http://www.youtube.com/watch?v=DHhEa-wNgdE&feature=relmfu
http://www.youtube.com/watch?v=SQZJJrx5xPA&feature=relmfu
Zie ook Frans de Waal over leiderschap en empathie:
http://www.aspeditions.be/article.aspx?article_id=FILOSO321M
Geen opmerkingen:
Een reactie posten